Mówiąc o Wspólnej Polityce Rolnej musimy się cofnąć do końca lat pięćdziesiątych, kiedy to 25 marca 1957 roku zostały podpisane Traktaty Rzymskie, tworzące Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM). Jednym z głównych celów EWG było utworzenie wspólnego rynku dla wszystkich krajów wspólnoty. WPR jest początkiem zacieśniania się stosunków państw członkowskich. Sektor rolnictwa był pierwszym obszarem, na którym doszło do stworzenia jednolitego rynku. Oprócz znaczenia gospodarczego fakt ten miał duże znaczenie polityczne. Według wielu polityków i teoretyków wprowadzenie WPR zainicjowało zjawisko „spill over”, czyli rozprzestrzeniania się procesu integracji na inne gałęzie gospodarki. W traktacie o EWG zapisano cele jakimi powinna się kierować Wspólnota w zakresie WPR.
Należą do nich:
- podnoszenie produktywności rolnictwa poprzez wspieranie postępu technicznego, racjonalizację produkcji i optymalizację zastosowań czynników produkcji,
- zapewnienie ludności rolniczej godziwych warunków życia, głównie poprzez zwiększanie dochodów osób czynnych w rolnictwie,
- stabilizacja poszczególnych rynków,
- zapewnienie odpowiedniego zaopatrzenia w produkty rolne,
- umożliwienie konsumentom kupna produktów rolnych po „rozsądnych” cenach.
Patrząc na cele jakie wyznaczono EWG widać, że w latach powojennych państwa członkowskie borykały się z problemami podobnymi do tych, z jakimi walczy teraz polskie rolnictwo tj. z rozdrobnieniem i nierentownością. Zawarte w traktacie postanowienia określały zasady na których opiera się WPR:
- zasada wspólnego rynku, która oznacza swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi (zapewniony poprzez likwidację ceł i innych ograniczeń związanych z
- ochroną rynków narodowych, a także poprzez wprowadzenie wspólnych cen i ujednoliconych zasad konkurencji oraz przyjęcie wspólnych reguł w handlu produktami rolnymi z krajami trzecimi),
- zasada preferencji Wspólnoty, która oznacza pierwszeństwo zbytu na rynku Wspólnoty produktów rolnych wytwarzanych na jej terenie i ochronę rynku wewnętrznego przed tańszymi produktami pochodzącymi z importu,
- zasada solidarności finansowej, która zobowiązuje wszystkie kraje członkowskie do solidarnego uczestnictwa w kosztach funkcjonowania polityki rolnej.
Stworzone podstawy prawne oraz polityka interwencjonizmu i protekcjonizmu były na tyle skuteczne, że w pierwszym dziesięcioleciu prowadzenia WPR udało się zapewnić samowystarczalność żywnościową Wspólnoty. Postęp technologiczny, intensyfikacja produkcji miały również skutki niekorzystne. Już pod koniec lat 60-tych doszło do sytuacji nadprodukcji artykułów rolnych na rynku Wspólnoty. System wysokich cen (ceny produktów rolnych na obszarze wspólnoty były wyższe niż ceny światowe) nie pozwalał produktom z obszaru EWG walczyć na wolnym rynku. Sytuacja ta zmusiła EWG do stosowania dopłat eksportowych co znacznie nadwerężało budżet organizacji. Zaistniała sytuacja rozpoczęła debatę nad koniecznością zmian i dostosowaniem WPR do realiów rynkowych. Pierwsze próby walki z negatywnymi skutkami WPR miały miejsce w latach 80-tych W tym okresie wprowadzono zasadę współodpowiedzialności. Polegała ona na wprowadzeniu kwot produkcyjnych i maksymalnego wolumenu produkcyjnego Po wykroczeniu poza określony wolumen rolnicy nie otrzymywali środków pieniężnych za nadwyżkę.
Więcej znajdziesz tutaj.
Restrykcje te miały ograniczyć produkcję. Zmiany te okazały się niewystarczające i w roku 1992 Rada UE przyjęła bardziej szczegółowy program zmian WPR. Program zmian nazwano „Reformą Mac Sharry’ego”. Ważną kwestią jest to, że zmiany te nie wynikały tylko z pobudek ekonomicznych ale miały na nie wpływ naciski polityczne. Wiadomo było, że produkty rolne Wspólnoty nie są atrakcyjne cenowo i na wolnym rynku zostałyby wyparte przez innych producentów. Zasada protekcjonizmu oraz dobrze prowadzona polityka celna pozwoliły na chronienie wewnętrznego rynku. Na spotkaniu GATT (Układ Ogólny o Taryfach Celnych i Handlu) tzw. Rundzie Urugwajskiej politycy państw spoza Wspólnoty w szczególności Stanów Zjednoczonych naciskali na zniesienie subsydiów eksportowych. To w efekcie drastycznie podnosiłoby ceny produktów wyprodukowanych przez rolników europejskich na rynkach światowych. Kolejnym sygnałem do zmian były dysonanse wewnątrz organizacji, ponieważ wydatki na rolnictwo z budżetu stale rosły a większe państwa poza Francją faktycznie więcej wpłacały na ten cel niż mogły wykorzystać.
Źródło: KE
Środowisko naturalne
Niezauważany dotąd problem zagrożenia środowiska naturalnego stał się jednym z kluczowych zagadnień reformy WPR. Program Mac Sharry’ego był kontynuacją działań prowadzonych w poprzednim dziesięcioleciu, czyli zmniejszenie produkcji, obniżenie subsydiów, zmiana bezpośredniego wsparcia rolników na system kompensacyjny ale również na zobligowanie rolników do upraw metodami mniej dewastującymi środowisko naturalne. Ostatnie założenie miało opierać się na stosowaniu środków mniej szkodliwych dla środowiska oraz na odłogowaniu ziemi(15-20%). Zasada odłogowania oprócz znaczenia ekologicznego miała również znaczenie ilościowe ponieważ mniej ziemi było użytkowane rolnie. Jako mechanizm egzekwowania tych postanowień zastosowano konieczność wykazania odłogowanych ziem co było warunkiem koniecznym do otrzymania dopłat bezpośrednich. Bardzo ważnym elementem zmian w WPR po 1992 roku były duże obniżki cen produktów, co pozwoliło zbliżyć ceny wspólnotowych produktów rolnych do cen światowych. Uspokoiło to światowy rynek handlu artykułami żywnościowymi.
Samej Wspólnocie reforma pozwoliła ustabilizować budżet rolny, zlikwidować nadwyżki a dla szarego rolnika była momentem wzrostu dochodu w jego kieszeni. Mówiąc o zmianach jakie wprowadziła reforma Mac Sharry’ego w WPR należy zauważyć, że od tego momentu sukcesywnie coraz większe pieniądze przeznaczane są na rozwój przedsiębiorczości i tworzenie nowych miejsc pracy na obszarach wiejskich (np.: agroturystyka). Ma to przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu obywateli, którzy odeszli z rolnictwa. Kolejny etap zmian WPR to szczyt Unii Europejskiej w Berlinie w 1999 roku. Na spotkaniu tym omawiano przygotowany przez Komisje Europejską dokument Agenda 2000. Są w nim zawarte propozycje zmian WPR oraz perspektywy finansowe w sektorze rolnictwa na lata 2000-2006.