Organizacja rynku drobiu

Obejmuje ona następujące grupy produktów:

• żywy drób,
• mięso i jadalne podroby świeże, schłodzone, mrożone, solone lub w solance, suszone, wędzone,
• tłuszcz drobiowy niewytopiony, świeży, schłodzony, mrożony, solony lub w solance, suszony, wędzony,
• wątroby drobiowe świeże, schłodzone, mrożone, solone lub w solance, suszone, wędzone,
• tłuszcz drobiowy wytopiony, wytłaczany lub wyekstrahowany,
• inne przygotowane lub zakonserwowane wątroby kacze lub gęsie,
• pozostałe przetwory drobiowe.

Na rynku jaj wspólnej organizacji podlegają:
– jaja ptasie w skorupkach, świeże, konserwowane lub gotowane
– inne jaja bez skorupek, inne żółtka jaj, świeże, suszone, gotowane na parze lub w wodzie, przetworzone, mrożone lub inaczej zakonserwowane, zawierające lub nie dodatek cukru lub innego środka słodzącego.

Normy handlowe na mięso drobiowe w Unii Europejskiej

Oprócz ostatnio znowelizowanych norm handlowych na jaja spożywcze Unia Europejska przyjęła w handlu wewnętrznym minimalne zharmonizowane normy na mięso drobiowe. Normy te mają za zadanie przyczynić się do poprawy jakości mięsa drobiowego dostarczanego konsumentom i ułatwić obrót handlowy. Tylko mięso drobiowe odpowiadające wszystkim ustalonym wymaganiom może zostać wprowadzone do obrotu na terytorium wspólnotowym, dlatego też przewidziano wymóg kontroli na wszystkich etapach produkcji i obrotu.

W Unii Europejskiej rozróżnia się klasy jakościowe (A i B) oraz klasy wagowe dla mięsa drobiowego mrożonego i głęboko mrożonego.

Znakowanie mięsa drobiowego podlega przede wszystkim wspólnotowym zasadom ogólnym dotyczącym produktów żywnościowych. Generalnie, regulacje odnoszące się do etykietowania środków spożywczych mają na celu przedstawienie konsumentowi rzetelnej informacji i zapewnienie ochrony w warunkach swobody przepływu towarów. Oznacza to m.in., iż etykieta musi być łatwa do zrozumienia, widoczna, czytelna i nieścieralna. Znajdować na niej musi się nazwa sprzedawanego produktu, lista składników, waga netto, data minimalnej trwałości.

Ze względu na rodzaj produktów przy znakowaniu mięsa drobiowego obowiązują dodatkowe wymagania. Dotyczą one w szczególności w przypadku świeżego mięsa drobiowego, zastąpienia daty minimalnej trwałości wyrażeniem „spożyć przed”, jak również umieszczania na opakowaniach mięsa drobiowego klasy, stanu, w którym mięso wprowadza się do obrotu, zalecanej temperatury przechowywania, ceny łącznej i ceny za jednostkę masy obowiązującej w fazie sprzedaży detalicznej, numeru rejestracyjnego rzeźni lub zakładu rozbioru, wskazanie państwa pochodzenia, w przypadku mięsa drobiowego przywożonego z państw trzecich.

Komisja Europejska aktualnie zajmuje się pracami nad zmianą przepisów w dziedzinie znakowania żywności.

System rejestracji ferm kur niosek w Unii Europejskiej

Począwszy od 1 czerwca 2003 roku w Unii Europejskiej fermy w państwach członkowskich hodujące ponad 350 kur niosek i produkujące jaja spożywcze muszą obowiązkowo zostać zarejestrowane. Wszystkie nowe fermy, utworzone po tym okresie będą mogły funkcjonować również pod określonym, właściwym tylko dla nich numerem.

Rejestracji dokonywać będą właściwe władze każdego państwa członkowskiego w rejestrze zawierającym wszystkie podstawowe dane. W stosunku do każdej z ferm obejmują one: nazwę, adres właściciela i dane o nim, dane osoby odpowiedzialnej za hodowlę oraz inne dane dotyczące samej fermy: maksymalną obsadę kur niosek oraz stosowaną metodę chowu.

Otrzymanie przez każdą fermę wyróżniającego ją numeru jest niezbędnym warunkiem na drodze do zapewnienia prawidłowego dostępu do informacji dotyczących pochodzenia jaj przy ich wprowadzaniu na rynek. Numer ten składa się z liczby wskazującej na metodę hodowli (wolnowybiegowa, klatkowa, podłogowa), z kodu przypisanego poszczególnym państwom członkowskim, jak również z numeru indentyfikacyjnego nadanego przez państwo członkowskie, w którym znajduje się dana ferma. Utworzony w ten sposób numer gwarantuje identyfikację każdej fermy kur niosek w Unii Europejskiej.

Rynek jaj

Produkcja jajczarska jest jednym z kierunków produkcyjnych branży drobiarskiej, obok kierunku mięsnego. Dzieli się ona na produkcję jaj w celach reprodukcyjnych i hodowlanych oraz na produkcję jaj konsumpcyjnych. Przedmiotem obrotu handlowego jajami konsumpcyjnymi w Polsce są jaja kurze oraz w niewielkich ilościach przepiórcze i od niedawna strusie. Podstawowymi podmiotami działającymi na rynku jajczarskim są fermy i zakłady wylęgowe szczebla reprodukcyjnego, fermy i zakłady wylęgowe piskląt towarowych, fermy produkcji jaj konsumpcyjnych, przetwórnie jaj i podmioty obrotu towarowego krajowego i zagranicznego.
Produkcja jaj w Polsce od kilku lat wykazuje tendencję wzrostową. Od jesieni 1999 roku do końca 2001 roku utrzymywała się dobra koniunktura dla producentów jaj, co przyczyniło się do poprawy opłacalności produkcji w tym okresie. W 2002 roku bardzo wysoka podaż jaj na rynku krajowym, pomimo silnego wzrostowego trendu w konsumpcji, wywołała pogorszenie opłacalności produkcji i spadek cen jaj zarówno do bezpośredniej konsumpcji, jak i cen jaj kierowanych do przetwórstwa. Począwszy od ostatniego kwartału 2002 roku ponownie zaczęła poprawiać się relacja cen jaj do cen mieszanek paszowych, tj. powróciła bardzo łagodna tendencja podwyższenia opłacalności produkcji. Jednakże podstawową przyczyną poprawy opłacalności produkcji jaj w Polsce była w tym okresie możliwość zagospodarowania krajowych nadwyżek podażowych na eksport. Wybuch ptasiej grypy na wiosnę 2002 w Holandii i w Belgii spowodował konieczność likwidacji stad, a tym samym importu niedoborów.
Od początku 2004 roku zaznacza się wyraźna spadkowa tendencja cen jaj na rynku krajowym, co wiąże się ze stopniowym ograniczaniem importu przez kraje dotknięte epidemią drobiu.

Produkcja jaj wylęgowych

W Polsce organizacja zaplecza reprodukcyjnego ma charakter dwustopniowy. Oprócz ferm zarodowych funkcjonują zakłady wylęgowe pierwszego stopnia – stad prarodzicielskich oraz drugiego stopnia – stad rodzicielskich.
Wstawienia materiału hodowlanego kur nieśnych ze stad rodzicielskich w ostatnich latach kształtują się na poziomie ok. 550 tys. sztuk samic, z czego prawie 2/3 stanowią kury nieśne do intensywnej produkcji fermowej a 1/3 kury nieśne ogólnoużytkowe dla produkcji przydomowej.
Rozkład geograficzny zaplecza reprodukcyjnego kur niosek jest nierównomierny. Głównymi centrami produkcyjnymi są regiony: Mazowsze i Świętokrzyskie (ok. 30% kur niosek w Polsce), Wielkopolska (ok. 20%). Potencjał reprodukcyjny kur nieśnych zgromadzony w wymienionych województwach stanowi łącznie ok. 60% ferm na terenie całego kraju.

Produkcja jaj konsumpcyjnych

Według wyników Powszechnego Spisu Rolnego GUS w 2002 roku, w Polsce chowem kur niosek zajmowało się prawie 1 mln gospodarstw rolnych. 99% tych gospodarstw utrzymywało niewielkie stada – do 100 sztuk. Maleje udział produkcji przydomowej w ogólnej produkcji jaj. Już niemal trzy czwarte całej podaży jaj stanowi produkcja fermowa. Względnie niskie ceny jaj oraz znacznie wyższa efektywność chowu towarowego przyczyniają się do zmiany struktury stad kurek niosek, a tym samym źródeł pochodzenia jaj i kanałów obrotu towarowego.
Według danych Głównego Inspektoratu Weterynarii produkcję jaj spożywczych prowadzi obecnie w Polsce 780 ferm przemysłowych. Przeciętnie na jedną fermę przypadają ok. trzy kurniki o różnej skali produkcji. Łączne zdolności produkcyjne wszystkich ferm wynoszą nieco ponad 9 mld sztuk jaj rocznie.
Najwięcej ferm jajczarskich zlokalizowanych jest w województwach: mazowieckim (ok. 20%), wielkopolskim (17%), śląskim (13%), małopolskim (8%) i warmińsko-mazurskim(5%). Łącznie w wymienionych regionach działa ok. 60% ferm produkujących jaja konsumpcyjne.
W 2003 roku wyprodukowano w Polsce ok. 9,2 mld sztuk jaj, tj. o ok. 3% więcej niż w roku poprzednim, przy równoczesnym wzroście spożycia o 2% – do 215 sztuk jaj konsumpcyjnych na 1 mieszkańca. Dynamika wzrostu spożycia jaj w 2003 roku nie była już tak wysoka jak w roku poprzednim wskutek konkurencji taniego mięsa wieprzowego i drobiowego jako alternatywnych źródeł białka zwierzęcego.

Ogólna informacja o produkcji jaj w Unii Europejskiej

Unia Europejska dostarcza ok. 11% światowej produkcji jaj. Do największych producentów jaj spożywczych w Unii Europejskiej należą : Francja (1003 tys. ton – 18%), Niemcy (870 tys. ton – 16%), Włochy (820 tys. ton – 15%).

Największymi konsumentami jaj są : Francja (15,2 kg rocznie na 1 osobę), Dania (14,8 kg/os.), Holandia (14 kg/os.). Z kolei najmniejsze spożycie jaj wśród krajów Wspólnoty wykazują Irlandia (9,3 kg/os.) oraz Finlandia (9,6 kg/os.). Spożycie jaj w Polsce zbliżone jest do poziomu włoskiego tj. ok. 12,5 kg/osobę rocznie.
Unia Europejska od wielu lat jest samowystarczalna w produkcji jaj spożywczych. Do krajów samowystarczalnych w produkcji należą: Holandia, Belgia i Luksemburg, Hiszpania, Francja, Włochy i Finlandia.

W latach 2000-2002 produkcja jaj w Unii była względnie stabilna, oscylując wokół poziomu 5,7 mln ton rocznie. W 2003 roku zmniejszyła się ona o ok. 3% w stosunku do roku poprzedniego. Wpłynął na to przede wszystkim spadek produkcji u głównych producentów, tj. w Holandii (wg. niemieckiego centrum informacji rynkowej – ZMP – Bonn o -34% w stosunku do 2002 roku), Belgii (-9%), i w Niemczech (-6%), wywołany epidemią ptasiej grypy.

Na spadek produkcji w 2003 roku wpłynęło również zaostrzenie od 1 stycznia tegoż roku, norm dotyczących minimalnej powierzchni przypadającej na kurę nioskę hodowaną w systemie bateryjnym. Nowe przepisy spowodowały spadek liczebności stad, a nawet likwidację części ferm nie spełniających wymogów prawnych, dotyczących dobrostanu zwierząt. Szczególnie silne zjawisko to wystąpiło w Niemczech. Jedynym krajem unijnym, w którym wbrew ogólnounijnym trendom wystąpił znaczący przyrost produkcji jaj była Hiszpania. Dzięki trwającym od kilku lat inwestycjom przystosowawczym do nowych przepisów, w 2003 roku produkcja jaj w tym kraju wzrosła o 20% do prawie 1 mln ton.

Od ostatniego kwartału 2003 roku zaznacza się wzrostowy trend produkcji w Holandii i całej UE. Jednakże jak prognozują niemieccy specjaliści z ZMP, wskutek silnej konkurencji importu z obecnych krajów kandydujących, w 2004 roku produkcja dotychczasowej Piętnastki nie osiągnie poziomu z początku lat dwutysięcznych.

W Unii Europejskiej kurze jaja spożywcze znakowane są według następujących klas:
– klasa A – jaja świeże
– klasa B – jaja utrwalone lub drugiej klasy
– klasa C – jaja nie sortowane, dla przemysłu

Najwyższa klasa A powinna charakteryzować się wysokimi wymaganiami jakościowymi. Jest to ważna informacja dla konsumenta poszukującego produktu o określonej jakości. Wprowadzono również cztery kategorie wagowe klasy A.

Od 1 stycznia 2004 roku producenci zostali zobowiązani do znakowania jaj klasy A widocznym kodem określającym numer producenta oraz metodę hodowli (chów klatkowy, wolnowybiegowy, podłogowy). Przepis ten dotyczy wyłącznie jaj klasy A, sprzedawanych w handlu detalicznym (nie dotyczy więc sprzedaży obwoźnej oraz na lokalnych rynkach). Zmienił się również system klasyfikacji jaj spożywczych, gdyż z rynku wyeliminowane zostaną jaja klasy C. W przypadku jaj klasy B zostaną wprowadzone ograniczenia ich przeznaczenia – będą one mogły być wykorzystywane jedynie do przetwórstwa spożywczego.

Najnowsze zmiany w ustawodawstwie unijnym dążą do spełnienia jeszcze dalej idących wymagań. Na ich podstawie wymóg stemplowania kodem producenta jaj rozciągnięto również na jaja, oferowane w sprzedaży bezpośredniej. Modyfikacja ta wejdzie w życie od 1 lipca 2005 roku i ma zapewnić lepszą kontrolę sprzedaży produktów z własnej fermy producenta.

Rynek drobiu i jaj

Refundacje eksportowe

Refundacje eksportowe są kwotami wypłacanymi eksporterom w zależności od różnicy między cenami produktów z drobiu we Wspólnocie i na rynku światowym. Kwota dopłaty eksportowej jest ustalana według kryteriów kierunku przeznaczenia produktu i rodzaju asortymentu. W październiku br. dokonano zmian w wysokości subsydiów eksportowych. Podwyższone zostały refundacje do eksportu kurcząt brojlerów. Rynek drobiu wykazuje dużą zależność od sytuacji na rynku zbóż, który w bieżącym sezonie charakteryzował się słabymi zbiorami. Jeśli ceny pasz pozostaną na wysokim poziomie, kwoty refundacji mogą wzrosnąć w ciągu najbliższych miesięcy. Na rynkach światowych ceny zbóż są stabilne i w związku z tym ceny drobiu są znacznie niższe niż w państwach członkowskich.

Na rynku jaj spożywczych regulacje wspólnotowe nie przewidują żadnej formy interwencji ani gwarancji cenowych dla producentów jaj. Ceny na wewnętrznym rynku jaj w Unii Europejskiej kształtują się na podstawie relacji podaży i popytu, a producenci ponoszą pełną odpowiedzialność za utrzymanie równowagi rynkowej. Podstawowe przepisy obejmują przede wszystkim normy handlowe oraz określają wymogi odnośnie produkcji jaj, zakładów pakowania, transportu jaj i mają na celu zagwarantowanie bezpieczeństwa konsumentom nabywającym te towary. Zadaniem norm handlowych w Unii Europejskiej jest ujednolicenie jakości jaj kurzych przeznaczonych do konsumpcji oraz wyeliminowanie wylewek i jaj inkubowanych z obrotu na cele spożywcze. Wspólnotowe normy jakościowe zajmują szczególne miejsce wśród instrumentów regulowania rynku jaj spożywczych w Unii Europejskiej. Określają one nie tylko jakość samego produktu, ale także zasady obrotu handlowego, prezentacji handlowej oraz kontroli na wszystkich etapach procesu produkcji i obrotu. Obowiązują one na obszarze całej Wspólnoty, tzn. obejmują również towar znajdujący się w obrocie handlowym pomiędzy krajami UE oraz pochodzący z importu z krajów trzecich.